Petroglify
wprowadzenie
Petroglify (znane również jako ryty naskalne) to przedstawienia wykute lub wyryte na powierzchni skał przez częściowe usunięcie ich warstwy zewnętrznej (zwykle ciemniejszej patyny) przy pomocy narzędzi o wyższej twardości.
Termin 'petroglif' powstał we Francji w XIX w.(jako pétroglyphe) na bazie dwóch greckich słów: prefiksu petro (od petra, πέτρα oznaczającego kamień) i glýphō (γλύφω oznaczającego grawerowanie, rzeźbienie lub kucie).
Wraz z przedstawieniami malowanymi (znanymi jako malowidła naskalne) petroglify należą do szerszej kategorii sztuki naskalnej.
Sztuka naskalna sięga czasów górnego paleolitu (najbardziej znane stanowiska z tego okresu znajdują się we Francji i na Płw. Iberyjskim), ale w niektórych zakątkach świata (np. w Australii i Amazonii) była tworzona również w czasach historycznych.
Petroglify występują na wszystkich zamieszkanych kontynentach. Szczególnie rozpowszechnione są w Ameryce Południowej, Ameryce Północnej (Southwest), Afryce, Syberii, zachodniej Australii i Europie.
Petroglify świata
Petroglify Peru
Na terenie Peru odkryto dotychczas setki stanowisk
z tego rodzaju sztuką naskalną. Najbardziej znane i najlepiej przebadane z nich to:
Alto de las Guitarras (Ascope, La Libertad)
Cerro Mulato (Chongoyape, Lambayeque)
Checta (Sing, Lima)
Chichictara (Palpa, Ica)
Chontayacu (Uchiza, San Martín)
Huancor (Chincha, Ica)
Lachay (Huacho, Lima)
La Pitaya (Huancas, Amazonas)
Los Boliches (Olmos, Lambayeque)
Llusk'ani (Macusani, Puno)
Pusharo (Manu, Madre de Dios)
Quebrada de las Piedras Larbradas (Huarmey, Ancash)
Queneto (Queneto, La Libertad)
Samanga (Ayabaca, Piura)
San Francisco de Miculla (Pachía, Tacna)
Toro Muerto (Uraca-Corire, Arequipa)
Foto: https://www.palotoaamazontravel.com/pusharo-petroglyphs-6-day/
Foto: Javiera Castro, https://www.flickr.com/photos/143933597@N06/35649455172
Foto: https://www.iirsanorte.com.pe/los-boliches-relatos-en-piedra/
Foto: https://www.palotoaamazontravel.com/pusharo-petroglyphs-6-day/
Techniki wykonywania petroglifów
Petroglify mogą być ryte lub kute bardzo płytko (tworzą je linie lub niewielkie, sąsiadujące ze sobą punkty trudne do odróżnienia gołym okiem), lecz znane są też takie o głębokości kilku centymetrów.
Petroglify można wykonać używając dwóch podstawowych technik :
-
kucia/wybijania : polegającej na uderzaniu kamieniem o kamień w celu utworzenia zagłębień na powierzchni skały. Technika ta jest podobna do obecnej techniki dłuta i młotka;
-
rycia : polegającej na użyciu ostrej krawędzi narzędzia o większej twardości (kamiennego lub metalowego) w celu zarysowania powierzchni skały o mniejszej twardości.
Niektóre petroglify mogły być dodatkowo wygładzane. Używano przy tym techniki polegającej na polerowaniu powierzchni skały przez pocieranie jej drugim kamieniem lub mokrym piaskiem.
Starożytni twórcy petroglifów mogli używać narzędzi specjalnie przeznaczonych do tego celu (np. metalowych, które przynosili ze sobą), ale przeważnie posługiwali się narzędziami - na ogół kamiennymi - sporządzanymi na miejscu.
Toro Muerto - rekonstrukcja artystyczna
(Centrum Informacyjne - La Candelaria)
Archeologia eksperymentalna
(Foto: Christine Stathers)
Motywy
Sztuka naskalna w skali świata posiada wiele cech wspólnych. Dotyczy to zarówno petroglifów, jak i malowideł naskalnych. Jedną z nich jest to, że nie przedstawiano krajobrazu, tak jak go dzisiaj powszechnie rozumiemy. Ograniczano się zazwyczaj tylko do jego wybranych elementów, głównie wizerunków zwierząt (motywy zoomorficzne) i postaci ludzkich (motywy antropomorficzne). Rzadko przedstawiano rośliny.
Dużą grupę wśród przedstawień naskalnych stanowią też motywy nie posiadające wyraźnych ekwiwalentów w świecie widzianym. Określane mianem motywów abstrakcyjnych lub geometrycznych stanowią one przesłanką, że w sztuce naskalnej przedstawiano nie tylko realia widzialnego świata, ale także zjawiska lub idee abstrakcyjne. Badania z różnych stron świata ewidentnie dowodzą, że wizerunki naskalne bardzo często komunikowały treści symboliczne.
Twórcy petroglifów z Toro Muerto - rekonstrukcja artystyczna (Centrum Informacyjne - La Candelaria)
